Pytania prejudycjalne do TSUE w sprawie frankowiczów

Sprawa, w której skierowano pytania do TSUE, dotyczy umowy kredytu hipotecznego wyrażonego w walucie polskiej, ale indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF), zawartej pomiędzy konsumentami a bankiem Raiffeisen Bank Polska S.A.

Zasady indeksowania kredytu do waluty obcej określone zostały w stosowanym przez bank i stanowiącym część umowy regulaminie kredytu hipotecznego. Treść klauzuli indeksacyjnej stosowanej przez Raiffeisen Bank Polska S.A. znajdziesz w tym wpisie.

W toczącym się sporze konsumenci (jako kredytobiorcy) domagali się stwierdzenia nieważności umowy kredytu indeksowanego z uwagi na stosowane przez bank niedozwolone klauzule indeksacyjne, ewentualnie  przekształcenia kredytu we frankach w zwykły kredyt złotówkowy (tzw. odfrankowienia kredytu).

Sąd Okręgowy w Warszawie prowadzący postępowanie, wobec powstałych wątpliwości, zawiesił je i przedłożył TSUE następujące pytania prejudycjalne:

1) Czy jeśli skutkiem uznania określonych postanowień umownych, określających sposób spełnienia świadczenia przez strony (jego wysokość), za nieuczciwe warunki umowne w rozumieniu dyrektywy [Rady] 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich miałby być niekorzystny dla konsumenta upadek całej umowy, możliwe staje się wypełnienie luk w umowie nie w oparciu o przepis dyspozytywny stanowiący jednoznaczne zastąpienie nieuczciwego warunku, ale w oparciu o przepisy prawa krajowego, które przewidują uzupełnienie skutków czynności prawnej wyrażonych w jej treści również przez skutki wynikające z zasad słuszności (zasad współżycia społecznego) lub ustalonych zwyczajów?

2) Czy ewentualna ocena skutków upadku całej umowy dla konsumenta powinna następować przy uwzględnieniu okoliczności istniejących w chwili jej zawarcia, czy też w chwili zaistnienia sporu pomiędzy stronami odnośnie do skuteczności danej klauzuli (powołania się przez konsumenta na jej abuzywność) i jakie ma znaczenie stanowisko wyrażane w toku takiego sporu przez konsumenta?

3)  Czy możliwe jest utrzymanie w mocy postanowień stanowiących w myśl norm dyrektywy 93/13/EWG nieuczciwe warunki umowne, jeśli przyjęcie takiego rozwiązania byłoby w chwili rozstrzygania sporu obiektywnie korzystne dla konsumenta?

4) Czy uznanie za nieuczciwe postanowień umownych określających wysokość i sposób spełnienia świadczenia przez strony może prowadzić do sytuacji, w której ustalony na podstawie treści umowy z pominięciem skutków nieuczciwych warunków kształt stosunku prawnego odbiegać będzie od objętego zamiarem stron w zakresie obejmujących główne świadczenie stron, w szczególności – czy uznanie za nieuczciwe postanowienia umownego oznacza, że możliwe jest dalsze stosowanie innych, nieobjętych zarzutem abuzywności postanowień umownych, określających główne świadczenie konsumenta, których uzgodniony przez strony kształt (wprowadzenie ich do umowy) był nierozerwalnie związany z zakwestionowanym przez konsumenta postanowieniem?

Odpowiedź Rzecznika Generalnego TSUE w polskiej sprawie frankowej

W opinii z dnia 14 maja 2019 r. Rzecznik Generalny TSUE stwierdził przede wszystkim, iż unijne przepisy (dyrektywa 93/13/EWG) stoją na przeszkodzie temu, aby sąd uzupełnił luki w umowie – w zakresie nieuczciwych warunków umowy określających sposób i wysokość świadczenia.

Skutkiem uznania klauzuli (tutaj indeksacyjnej) za nieuczciwe postanowienie ma być jej wyeliminowanie z umowy, a nie próba jej uzupełnienia przez sąd poprzez odwołanie się np. do kursu średniego NBP. Sąd krajowy nie ma zatem prawa zmieniać treści warunku, który uznał za nieuczciwy. Wniosek ten jest zbieżny z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., o którym pisałem tutaj: Przekształcenie kredytu frankowego w kredyt złotówkowy.

Jednocześnie Rzecznik Generalny TSUE wskazał, że to sąd krajowy powinien wskazać czy dalsze obowiązywanie umowy bez niedozwolonej klauzuli jest prawnie możliwe.

Oznacza to, że do sądu krajowego będzie każdorazowo należeć ocena czy skutkiem wyeliminowania z umowy niedozwolonej klauzuli indeksacyjnej będzie stwierdzenie nieważności całej umowny czy też przekształcenie kredytu frankowego w zwykły kredyt złotówkowy, z oprocentowaniem według stawek LIBOR (tzw. odfrankowienie kredytu). 

Co istotne, Rzecznik Generalny TSUE podkreślił, że to konsument ma mieć decydujące znaczenie czy unieważnienie całej umowy będzie dla niego korzystne, a nie sąd. Bez wyraźnej woli konsumenta sąd nie może utrzymać w mocy nieuczciwego warunku nawet jeśli uważa, że byłoby to dla niego korzystniejsze.

Konieczność uwzględniania woli konsumenta co do tego, czy umowa ma być nieważna w całości bądź utrzymana w mocy z pominięciem niedozwolonej klauzuli indeksacyjnej, jest niezwykle pozytywnym rozstrzygnięciem, albowiem znacząco zmniejsza ryzyko niekorzystnego wyroku sądu.

Pełną treść opinii Rzecznika Generalnego TSUE znajdziesz tutaj.

Wyrok TSUE w polskiej sprawie frankowej

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE nie ma charakteru wiążącego. Jeśli jednak wyrok TSUE będzie zbieżny z opinią Rzecznika Generalnego, to frankowicze uzyskają kluczowy argument w walce z bankami.

Wyrok TSUE ma bowiem charakter wiążący. Oznacza to, że sądy krajowe (polskie) będą musiały stosować się do jego treści, co będzie miało niebagatelne wpływ na treść wyroków, które będą zapadały w sprawach frankowych.

Dla frankowiczów jest to najlepszy moment na wniesienie sprawy do sądu. Przemawia za tym nie tylko korzystna opinia Rzecznika Generalnego TSUE w polskiej sprawie frankowej, ale również dotychczasowe orzecznictwo TSUE, jak i najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego.  

Jeśli masz kredyt we frankach, napisz do mnie! Ocenię, czy Twoja umowa zawiera niedozwolone klauzule indeksacyjne. Następnie opracuję dla Ciebie najlepszą strategię procesową i powiem Ci, zwrotu jakiej kwoty możesz żądać od banku.