19 czerwca 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie C-396/24 (Lubreczlik), który ma istotne znaczenie dla sposobu rozliczeń po unieważnieniu umów kredytowych z klauzulami abuzywnymi. Kluczowy przekaz TSUE: krajowe zasady rozliczeń nie mogą prowadzić do sytuacji, w której konsument musi oddać bankowi „cały nominalny kapitał” bez uwzględnienia dokonanych spłat, bo godzi to w odstraszający skutek dyrektywy 93/13. To ogranicza argumenty banków w sporach o „teorię dwóch kondykcji” i wzmacnia możliwość prostszego rozliczenia.
W praktyce wyrok nie narzuca jednej, uniwersalnej formuły księgowej – sądy krajowe mają zapewnić wynik zgodny z dyrektywą, a w literaturze i komentarzach wskazuje się kierunek rozliczenia opartego na saldzie (różnica świadczeń stron), choć w orzecznictwie wciąż widać rozbieżności co do wdrożenia tego standardu.
Co oznacza C-396/24 dla rozliczeń z bankiem (po wyroku lub ugodzie)
Wyrok TSUE potwierdza, że mechanizm rozliczeń nie może „karać” konsumenta za to, że w umowie znalazły się niedozwolone postanowienia. Jeżeli bank żąda zwrotu całego kapitału „od zera”, a konsument przez lata spłacał raty, taka konstrukcja jest sprzeczna z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13. To ważny punkt odniesienia przy negocjowaniu ugód i w postępowaniach apelacyjnych.
Część ekspertów wskazuje, że po C-396/24 sądy mogą częściej sięgać po rozliczenie saldem: sumuje się to, co strony sobie świadczyły, a następnie rozlicza różnicę – co upraszcza praktykę i ogranicza liczbę roszczeń ubocznych (np. o waloryzację na korzyść banku). Nie jest to jednak sztywna reguła – to trend, a nie literalny nakaz z sentencji orzeczenia. W kontekście podstaw sporu warto też przypomnieć, czym są klauzule indeksacyjne w kredytach frankowych i dlaczego prowadzą do nieważności umowy (u Ciebie jest już osobny wpis z przykładami takich zapisów).
Odsetki po wygranej/ugodzie: kiedy i jakie PIT?
Dobra wiadomość: odsetki ustawowe za opóźnienie wypłacane konsumentom przez bank co do zasady są zwolnione z PIT – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT. W praktyce oznacza to, że jeżeli bank wypłacił Ci odsetki za opóźnienie w zwrocie nienależnych świadczeń po unieważnionej umowie, nie wykazujesz ich jako opodatkowanego dochodu.
Uwaga: zwrot rat/odsetek kredytowych i kosztów (np. prowizji) zwykle nie stanowi przychodu – to zwrot nienależnie pobranych świadczeń. Jednak jeżeli kiedyś korzystałeś z ulgi odsetkowej, fiskus konsekwentnie wymaga korekty tej ulgi (doliczenia do dochodu) w roku, w którym nastąpił zwrot – i to niezależnie od tego, że dawne okresy rozliczeniowe mogły się już przedawnić. Ten wątek omawiam szerzej dalej oraz w kontekście przedawnienia roszczeń frankowych, bo terminy wpływają na strategię rozliczeń.
Krok po kroku: jak przygotować rozliczenie z bankiem (i z fiskusem)
Najpierw zrób inwentaryzację przepływów: wydrukuj historię spłat (kapitał/odsetki/ubezpieczenia/opłaty), wyciągnij potwierdzenia wpłat i tabelę kursów z okresów spornych. Taki pakiet to podstawa do policzenia trzech scenariuszy: „saldo”, „dwie kondykcje” oraz „ugoda bankowa”. Ułatwi to negocjacje i ograniczy ryzyko zaskoczeń w sądzie.
Następnie zaplanuj podatki. Jeżeli przewidujesz wypłatę odsetek ustawowych za opóźnienie, przygotuj notatkę z podstawą zwolnienia (art. 21 ust. 1 pkt 95b PIT + nowsze interpretacje KIS). Jeżeli w przeszłości korzystałeś z ulgi odsetkowej, policz potencjalne doliczenie do dochodu w roku zwrotu – wraz z odsetkami za ewentualne zaległości – bo to właśnie ten element bywa „kamieniem milowym” w kalkulacji opłacalności ugody vs. wyroku. Przydatne konteksty znajdziesz też w materiale: Unieważnienie umowy kredytu indeksowanego (skutki i argumentacja).
Ugoda czy wyrok? Jak wybierać po C-396/24
Po stronie ugody zyskujesz szybkość i przewidywalność; po C-396/24 banki mają mniejszą przestrzeń do żądania „całego kapitału bez potrąceń”, co zwykle poprawia warunki negocjacyjne. Z drugiej strony ugoda może skutkować natychmiastowym powstaniem skutków podatkowych (zwłaszcza korekty ulgi odsetkowej), które należy skalkulować przed podpisaniem. Jeśli wcześniej zawarłeś z bankiem porozumienie dotyczące sposobu spłaty, zerknij na wpis Pozwanie banku w przypadku podpisania aneksu do umowy kredytu frankowego – tłumaczy, kiedy aneks utrudnia dochodzenie roszczeń, a kiedy nie.
Wyrok bywa korzystny, gdy oferta ugody jest zbyt słaba lub sporna pozostaje metoda rozliczenia. Trzeba jednak liczyć się z rozbieżnościami w praktyce sądów – część składów szybciej adoptuje „myślenie saldem”, inne pozostają przy dotychczasowych schematach i rozstrzygają dopiero w apelacji. Pod kątem merytorycznym uzupełniająco odsyłam do skutków unieważnienia umowy kredytu frankowego oraz do przeglądu klauzul abuzywnych w orzecznictwie.
Podatki w praktyce: trzy krótkie przykłady (uproszczone)
A) Wyrok i przelew z banku (zwrot rat + odsetki za opóźnienie).
Zwrot rat/odsetek kredytowych – bez PIT (zwrot nienależnego świadczenia). Odsetki ustawowe – zwolnienie z PIT na mocy art. 21 ust. 1 pkt 95b. Sprawdź, czy kiedyś korzystałeś z ulgi odsetkowej; jeśli tak, policz jej doliczenie w roku zwrotu.
B) Ugoda sądowa/przedsądowa, wypłata „w pakiecie”.
Co do zasady identycznie jak wyżej; najczęściej pojawia się jednak obowiązek korekty ulgi odsetkowej (jeśli była stosowana), niezależnie od przedawnienia lat, których dotyczyła. Zadbaj o poprawny opis wypłat w ugodzie (wyodrębnij element „odsetki ustawowe za opóźnienie”).
C) Bank wystawia PIT-11 na odsetki.
Zdarza się incydentalnie – wtedy odwołaj się do ww. zwolnienia i wnioskuj o korektę PIT-11. Jeżeli to niemożliwe, wskaż zwolnienie w zeznaniu rocznym (załącz opis i kalkulację).
Najczęstsze pułapki po stronie konsumenta
Pierwsza to brak osobnej ewidencji odsetek ustawowych – w ugodach banki czasem łączą wszystko w jedną kwotę „globalną”. Dla zastosowania zwolnienia dobrze jest mieć wyodrębniony element „odsetki za opóźnienie”, najlepiej z datami naliczania.
Druga pułapka to bagatelizowanie ulgi odsetkowej z lat 2002–2007/2008. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że doliczenie następuje w roku zwrotu przez bank – nawet jeśli sama ulga była rozliczana w odległych latach. W kalkulacjach i rozmowach z bankiem możesz uwzględnić to jako pozycję kompensującą. Kontekst terminów i strategii znajdziesz w artykule Kredyt frankowy a przedawnienia roszczeń.
FAQ
Czy po C-396/24 bank może żądać „pełnego kapitału” bez potrącenia moich wpłat?
Nie – sąd krajowy musi zastosować takie reguły rozliczenia, które uwzględnią Twoje spłaty (ochrona konsumenta na gruncie dyrektywy 93/13).
Czy odsetki ustawowe za opóźnienie są opodatkowane PIT?
Co do zasady nie – korzystają ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT (interpretacje KIS z 2025 r. potwierdzają ten kierunek).
Korzystałem z ulgi odsetkowej lata temu – co teraz?
Organy podatkowe wymagają doliczenia odliczonych wcześniej odsetek do dochodu w roku zwrotu przez bank (korekta ulgi). Zaplanuj to przed ugodą.
Czy sądy już jednolicie stosują „rozliczenie saldem”?
Nie. W komentarzach wskazuje się taki kierunek, ale praktyka sądowa wciąż bywa niejednolita. Warto przygotować wariantowe wyliczenia.
Uwaga o aktualności
Stan prawny i linia interpretacyjna na dzień 11 września 2025 r.. W indywidualnych sprawach liczą się daty płatności, treść ugody/wyroku i historia rozliczeń (w tym ulgi odsetkowej). Ten tekst ma charakter informacyjny – jeśli chcesz, przygotujemy kalkulację wariantów (saldo / dwie kondykcje / ugoda) wraz z PIT na podstawie Twojej dokumentacji.
Nasza pomoc
Masz propozycję ugody lub chcesz policzyć warianty saldo / dwie kondykcje / ugoda wraz z PIT? Sprawdź ofertę w zakładce Kredyty frankowe – pomoc kancelarii i prześlij dokumenty do wstępnej analizy.
