Co to jest zachowek?
Zachowek ma na celu zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkodawcy. Zasadą jest, że spadek przypada w odpowiednich częściach spadkobiercom zmarłego, a więc jego dzieciom, małżonkowi i w dalszej kolejności rodzicom czy wnukom.
Wielokrotnie dochodzi jednak do sytuacji, w których spadkodawca w drodze testamentu przepisuje cały majątek np. na jednego członka rodziny bądź przekazuje mu w formie darowizny nieruchomość, będącą jedynym wartościowym składnikiem wchodzącym w skład jego majątku.
W takich sytuacjach osobie najbliższej spadkodawcy, która np. została pominięta w testamencie i nie otrzymała należnej jej części udziału spadkowego, przysługuje roszczenie o zapłatę zachowku.
Dzięki instytucji zachowku pominięte przez zmarłego osoby najbliższe mogą domagać się zapłaty określonej kwoty pieniężnej, stanowiącej pewien ułamek wartości ich udziału spadkowego, który przypadałby im, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego.
Zachowek jako uprawnienie do żądania określonej sumy pieniężnej
Osoba uprawniona do zachowku nie jest uprawniona do żądania wydania jakiejkolwiek z rzeczy, które wchodzą w skład spadku. Nie może żądać np. przeniesienia własności: nieruchomości, samochodu, itd. Osobie takiej przysługuje tylko i wyłączenie roszczenie o zapłatę określonej kwoty pieniężnej.
Kto może wystąpić o zachowek?
W pierwszej kolejności osobami uprawnionymi do zachowku są zstępni spadkodawcy, a więc przede wszystkim dzieci zmarłego oraz jego małżonek. Do grupy zstępnych zalicza się także wnuki oraz prawnuki itd., które zyskują prawo do zachowku w sytuacji, gdy ich rodzic zmarł przed spadkodawcą.
Ostatnią grupą uprawnioną do zachowku są rodzice zmarłego, którzy zyskują prawo do zachowku, jeśli spadkodawca w chwili śmierci nie miał zstępnych. W takim przypadku prawo do zachowku przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom.
Roszczenie o zachowek nigdy nie przysługuje rodzeństwu spadkodawcy ani jakimikolwiek innym dalszym krewnym, np. teściowej czy zięciowi.
Kiedy nie należy się zachowek?
Ustalając, komu przysługuje roszczenie o zachowek, każdorazowo należy ocenić, czy dany spadkobierca otrzymałby swój udział spadkowy, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Są bowiem przypadki, w których nawet osobom najbliższym nie przysługuje prawo do zachowku.
Roszczenie o zachowek nie przysługuje przede wszystkim spadkobiercom, którzy zostali wydziedziczeni w testamencie (np. z uwagi na uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych), a także uznanym przez sąd za niegodnych dziedziczenia.
Roszczenie o zachowek nie przysługuje także spadkobiercom, którzy:
1) odrzucili spadek;
2) zawarli ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia;
3) zrzekli się prawa do zachowku.
Wydziedziczenie, jak i uznanie za niegodnego do dziedziczenia, dotyczą tylko osoby wydziedziczonej albo samego niegodnego i nie rozciągają się na ich zstępnych. Zatem roszczenie o zachowek przechodzi na zstępnych (dzieci, wnuki itd.) osoby wydziedziczonej lub uznanej za niegodną dziedziczenia.
Powyższa zasada odnosi się także do zstępnych:
1) osoby, która odrzuciła spadek;
2) osoby, która zrzekła się dziedziczenia, jeśli w umowie ze spadkodawcą wskazano, że zrzeczenie się nie obejmuje zstępnych.
Zachowek a separacja bądź pozew o rozwód
Uprawnienie do zachowku nie przysługuje małżonkowi, który pozostawał ze spadkodawcą w separacji.
Zachowek nie przysługuje także małżonkowi, przeciwko któremu spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Dotyczy to oczywiście postępowań, które nie zostały zakończone z uwagi na śmierć spadkodawcy.
Celem pozbawienia takiego małżonka uprawnienia do zachowku, każdy z pozostałych spadkobierców powinien, w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku (nie więcej jednak niż jeden rok od śmierci spadkodawcy), wnieść pozew o wyłączenie takiego małżonka z dziedziczenia. Wyłączenie następuje wtedy na mocy orzeczenia sądu.
Zachowek a darowizny i zapisy
Zachowek nie przysługuje uprawnionemu, jeśli otrzymał od spadkodawcy (za jego życia), w drodze darowizny, zapisu zwykłego bądź windykacyjnego, majątek, którego wartość jest co najmniej równa wysokości należnego zachowku.
Sprawy o zachowek nie należy do najłatwiejszych. Jeśli nie wiesz czy przysługuje Ci prawo do zachowku albo nie wiesz jak sporządzić pozew o zapłatę zachowku, zapraszam do skorzystania z mojej pomocy.
