Mechanizm indeksacji – istota problemu tzw. kredytów frankowych
Kredyty frankowe zawierają tzw. mechanizm indeksacji polegający na tym, iż bank w dniu uruchomienia kredytu przelicza kwotę kredytu wyrażoną w walucie PLN na walutę CHF – zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut obowiązującej w danym banku, następnie każda rata kapitałowo – odsetkowa jest przeliczana z waluty CHF na walutę PLN – zgodnie z kursem sprzedaży CHF według Tabeli Kursów Walut obowiązującej w danym banku.
Powyższy mechanizm powodował, że zobowiązanie kredytobiorców było dwukrotnie zawyżane, raz przy przeliczeniu kwoty z PLN na CHF, gdzie bank celowo zaniżał kurs kupna i drugi raz przy spłacie raty kapitałowo – odsetkowej poprzez stosowanie wyższego kursu sprzedaży.
Obecnie powszechnie przyjmuje się, że zapisy znajdujące się zarówno w umowach kredytów denominowanych (udzielanych w obcej walucie, np. CHF), jak i kredytów indeksowanych, w oparciu o które to bank ustalał kursy walut (kupna oraz sprzedaży) stosując do tego własne Tabele kursów walut, stanowią klauzule niedozwolone.
Więcej na ten temat dowiesz się w artykule: „Klauzule indeksacyjne w kredytach frankowych”.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawie odfrankowienia kredytu
Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego szło w kierunku tzw. odfrankowienia, czyli przekształcenia kredytu frankowego w zwykły kredyt złotówkowy (kredyt PLN oprocentowany według wskaźnika LIBOR).
Były to następujące wyroki: z dnia 4 kwietnia 2019
r., sygn. akt III CSK 159/17; z dnia
9 maja 2019 r., sygn. akt I CSK 242/18; z dnia 29 października 2019 r., sygn.
akt IV CSK 309/18 oraz z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt II CSK 483/18.
Co ciekawe, dwa ostatnie z wymienionych wyroków dotyczyły kredytów denominowanych, gdzie przyjmowało się, iż skutkiem wyeliminowania z kredytu frankowego niedozwolonego mechanizmu indeksacyjnego będzie unieważnienie umowy w całości. Więcej pisałem o tym w artykule: „Odfrankowienie kredytu denominowanego”.
Unieważnienie kredytu indeksowanego – stanowisko Sądu Najwyższego
W uzasadnieniu do wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, Sąd Najwyższy uznał, że wyeliminowanie z umowy wadliwego mechanizmu indeksacji – przy jednoczesnym braku możliwości uzupełnienia takiej klauzuli, np. kursem średnim NBP – prowadzi do upadku, nieważności umowy w całości.
W ocenie Sądu Najwyższego, mechanizm indeksacji określa tzw. przedmiot główny umowy i jego usunięcie z umowy skutkuje nie tylko zniesieniem samego mechanizmu oraz różnic kursów walutowych, ale również prowadzi w sposób pośredni do zaniknięcia ryzyka kursowego, co winno prowadzić do wniosku, iż utrzymanie takiej umowy (kredytu PLN + LIBOR) i jej dalsze wykonywanie jest z prawnego punktu widzenia niemożliwe.
Teoria salda a teoria dwóch kondykcji – unieważnienie kredytu frankowego
W komentowanym wyroku Sąd Najwyższy opowiedział się za tzw. teorią dwóch kondykcji, w której sąd nie dokonuje automatycznie kompensaty wzajemnych roszczeń, bowiem każdej ze stron przysługuje własne roszczenie o zwrot pieniędzy.
Innymi słowy, w sytuacji gdy frankowicz wnosi do sądu pozew i żąda – z tytułu nieważności umowy kredytu we frankach – zwrotu wszystkich wpłaconych kwot od dnia zawarcia umowy, a bank nie zgłosi swojego, odrębnego żądania, to sąd powinien uwzględnić powództwo (zasądzić dochodzoną pozwem kwotę).
Sąd nie jest zatem uprawniony, aby samodzielnie, z urzędu uwzględniać roszczenie banku i w konsekwencji oddalać roszczenie kredytobiorcy z tego względu, iż kredytobiorca jako strona, która uzyskała większą korzyść, winna zwrócić pieniądze. Więcej pisałem o tym w tekście: „Skutki unieważnienia umowy kredytu frankowego”.
Wynagrodzenie banku za korzystanie z kapitału
W wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy odniósł się również pokrótce do możliwości żądania przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w przypadku unieważnienia umowy kredytu frankowego.
Kwestia niniejszego wynagrodzenia nie jest jeszcze przesądzona, przy czym przyjmuje się, iż takie żądanie ze strony banków jest bezpodstawne, albowiem znosiłoby tzw. efekt prewencyjny, wynikający z Dyrektywy 93/13. Pisałem o tym w artykule: „Unieważnienie umowy frankowej a wynagrodzenie banku za bezumowne korzystanie z kapitału”.
Warto jeszcze dodać, iż Sąd Najwyższy stwierdził, iż wynagrodzenie banku za bezumowne korzystanie z kapitału będzie w wielu przypadkach znacznie niższe niż świadczenie spełniane na podstawie niedozwolonej klauzuli.
Praktyka pokazuje jednak, że wyliczenia banków w tym zakresie są – w opozycji do stwierdzenia Sądu Najwyższego – zazwyczaj o wiele wyższe. Jest to kolejny argument przeciw rozwiązaniu dopuszczającemu możliwość żądania przez banki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału.
Pomoc prawna dla frankowiczów
Najnowszy wyrok Sądu Najwyższego i trwający spór co do tego czy wyeliminowanie mechanizmu indeksacji skutkuje nieważnością umowy w całości czy w części sprawia, że prawidłowo sformułowany pozew w sprawie frankowej powinien zawierać żądanie zarówno unieważnienia umowy w całości, jak również jej odfrankowienia (unieważnienia w części).
Jeżeli zastanawiasz się, jak uwolnić się od kredytu frankowego i odzyskać nadpłacone pieniądze, zapraszam do kontaktu. Powiem Ci, jakie masz szanse w walce z bankiem oraz z jakimi korzyściami wiązać się będzie wygrana sprawa w sądzie.
